Farmakologjia e përgjithshme  1

Historiku i farmakologjisë  2

Ideja   2

Nxitja2

Fillimi - eksperimentimi  3

Institucionalizimi  3

Konsolidimi - njohja e përgjithshme3

Status quo 3

Prejardhja e barit 4

Droga dhe substanca vepruese 4

Bimët autoktone si burim i medikamenteve  6

Zhvillimi i barit 8

Substancat analoge dhe shumëllojshmëria e emrave   10

Përdorimi i barit   12

Format për përdorim oral     12

Përdorimi i barit përmes inhalimit   14

Dermatikët  16

Dermatikët si mbrojtës të lëkurës (A) 16

Dermatikët si bartës të substancës vepruese (B)   16

Prej vendit të aplikimit deri te shpërndarja në organizëm 18

Vendet e veprimit në qelizë   20

Pikët e mundshme të veprimit të farmakëve   20

Shpërndarja në organizëm  22

Barierat e jashtme të organizmit   22

Barierat hemato-indore 24

Kalimi membranor 26

Mundësitë e shpërndarjes së një substance vepruese  28

Lidhja e barnave për proteinat e plazmës  30

Eliminimi i barit 32

Mëlçia si organ i eliminimit 32

Biotransformimi i barnave  34

Metabolizimi i barnave përmes enzimave citokrom-P450 38

Qarkullimi entero-hepatik (A) 40

Reaksionet e çiftëzimit (B)  40

Veshka si organ eliminimi 42

Eliminimi presistemik  44

Farmakokinetika   46

Përqendrimi i substancës vepruese në organizëm në vartësi nga koha - funksion eksponencial 46

Ndryshimi kohor i përqendrimit të substancës vepruese në plazmë   48

Ndryshimi kohor i përqendrimit të substancës vepruese te përdorimi i rregullt (A)  50

Ndryshimi kohor i përqendrimit të substancës vepruese te përdorimi jo i rregullt (B) 50

Kumulimi: doza, intervali i dozës dhe lëvizja e nivelit në plazmë (A)  52

Ndryshimi i veçorisë së eliminimit gjatë terapisë medikamentoze (B) 52

Kuantifikimi i veprimit të barit  54

Raporti doza-veprimi  54

Raporti përqendrimi - efekti (A)   56

Lakoret përqendrimi - efekti (B)   56

Lakoret përqendrimi – lidhja  58

Interaksioni bar - receptor 60

Llojet e lidhjeve  60

Lidhja kovalente  60

Lidha jokovalente  60

Agonistët – antagonistët  62

Modelet e mekanizmit molekular për veprimin agonist/antagonist (A)  62

Format e tjera të antagonizmit   62

Enantioselektiviteti i veprimit të barnave  64

Llojet e receptorëve  66

Mënyra e funksionimit të receptorëve të çiftëzuar me proteinën-G 68

Ndryshimi kohor i përqendrimit në plazmë dhe veprimi  70

Veprimet e padëshiruara të barit  72

Veprimet e padëshiruara të barit - veprimet anësore  72

Alergjia në barna  74

Reaksionet lëkurore  76

Dëmtimi i frytit përkatësisht fëmijës nga marrja e barnave prej nënës gjatë shtatzënësisë dhe lehonisë 78

Farmakogjenetika   80

Veprimet e pavarura nga bari  82

Placebo   82

Farmakologjia speciale 85

Farmakët veprues në simpatikus   86

Sistemi nervor simpatik  86

Ndërtimi i simpatikut  88

Subtipat e adrenoceptorëve dhe veprimet e katekolaminave   90

Veprimet në muskulaturën e lëmuar 90

Veprimet në zemër  90

Veprimet në metabolizëm  90

Raportet strukturë-veprim te simpatomimetikët  92

Substancat me veprim të tërthortë simpatomimetik  94

Simpatomimetikët-, simpatolitikët- 96

Simpatolitikët-(bllokatorët-) 98

Diferencimi i bllokatorëve- 100

Antisimpatotonikët   102

Farmakët veprues në parasimpatikus 104

Sistemi nervor parasimpatik  104

Sinapsat kolinergjike 106

Parasimpatomimetikët  108

Parasimpatolitikët  110

Nicotin-a  114

Veprimet e Nicotin-ës  114

Lokalizimi i receptorëve nikotinikë 114

Ndryshimi i funksioneve trupore përmes Nicotin-ës 114

Mjetet për largimin e shprehisë së tymosjes  114

Pasojat e tymosjes së duhanit  116

Aminat biogjene 118

Dopamina 118

Histamina  120

Veprimet e histaminës dhe influencimi farmakonik i tyre 120

Serotonina122

Vazodilatatorët   124

Vazodilatatorët - vështrim  124

Nitratet organike126

Antagonistët e kalciumit   128

Inhibitorët e Sistemit RAA  130

Inhibitorët ACE   130

Farmakët veprues në muskulaturën e lëmuar  132

Farmakët veprues në organet me muskulaturë të lëmuar  132

Farmakët veprues në zemër  134

Glikozidet e zemrës 136

Farmakët për mjekimin e aritmive të zemrës 138

Efektet elektrofiziologjike të antiaritmikëve të tipit bllokues të kanaleve të Na  140

Antianemikët  142

Barnat për mjekimin e anemive  142

Vitamina B12 (B)  142

Acidi folik (B)   142

Bashkëzimet e hekurit  144

Antitrombotikët 146

Profilaksa dhe terapia e trombozave  146

Antagonistët e vitaminës K dhe vitamina K (A)  148

Mundësitë e interferencës (B) 148

Heparin-a (A) 150

Hirudin-a dhe derivatet (B)  150

Fibrinolitikët   152

Formimi i trombeve arteriale   154

Krijimi, aktivizimi dhe agregimi i trombociteve (B) 154

Substancat inhibuese të agregimit të trombociteve (A) 156

Veprimi presistemik i acidit acetilsalicilik (AAS) 156

Lëngjet zëvendësue të plazmës   158

Farmakët kundër hiperlipidemive  160

"Zbritësit e lipideve" 160

Diuretikët   164

Diuretikët – vështrim  164

Ripërthithja renale e NaCl (A) 166

Diuretikët osmotikë (B) 166

Diuretikët e tipit sulfonamid  168

Diuretikët kursyes të kaliumit (A) 170

Adiuretina (ADH) dhe derivatet (B)   170

Farmakët kundër ulcerës peptike 172

Barnat kundër ulcerës gastrike dhe duodenale  172

I  Zvogëlimi i përqendrimit të acidit  172

II  Farmakët me veprim mbrojtës174

III  Zhdukja (eradikimi) i Helicobacter pylori (C)    174

Laksantët 176

Antidiarreikët  182

Barnat për mjekimin e diarresë   182

Farmakët veprues në sistemin motorik184

Relaksantët  muskulorë186

Relaksantët  muskulorë jo-depolarizues 186

Relaksantët  muskulorë depolarizues   188

Barnat antiparkinsonikë 190

Antiepileptikët   192

Farmakët për shuarjen e dhembjeve  196

Shfaqja e dhembjes dhe përcjellja e saj  196

Analgjetikët antipiretikë   198

Eikozanoidet 198

Analgjetikët antipiretikë 200

Antiflogjistikët josteroidalë 200

Anestetikët lokalë 204

Opioidet   210

Analgjetikët e tipit-Morphin, opioidet  210

Narkotikët  216

Narkoza dhe narkotikët 216

Narkotikët inhalues  218

Narkotikët injektues 220

Hipnotikët  222

Gjumakët, hipnotikët   222

Psikofarmakët  224

Benzodiazepine-t 224

Antagonisti i Benzodiazepine-ve  224

Farmakokinetika e Benzodiazepine-ve   226

I Farmakoterapia e gjendjeve depresive 228

II Farmakoterapia e gjendjeve manike  232

Farmakoterapia e skizofrenisë  234

Neuroleptik-ët  234

Psikotomimetikët, helmet dehëse (psikodelikët, halucionogjenet) 238

Hormonet  240

Hormonet hipotalamike dhe hipofizare  240

Terapia me hormonet e gjëndrës

tiroide   242

Hipertireoza dhe tireostatikët  244

Terapia me Glucocorticoide  246

Androgjenet, anabolikët, antiandrogjenet 250

Parimet e inhibimit  250

Pjekja e vezës dhe ovulimi, formimi i estrogjenit dhe gestogjenit  252

Kontraceptivët oralë (pilulat antibaby)  254

Parimet vepruese antiestrogjene dhe antigestagjene  256

Inhibitorët e aromatizes 258

Preparatet e insulinës  260

Variacionet e formave përdoruese 260

Variacioni i sekuencës së aminoacideve  260

Mjekimi i Diabetes mellitus me nevojë për insulinë 262

Veprimet e padëshirueshme  262

Diabetes mellitus tip-2 (diabeti i të rriturve) 264

Antidiabetikët oralë  266

Substancat vepruese për mbajtjen e homeostazës së kalciumit  268

Farmakët antibakterialë  270

Farmakët kundër infeksioneve bakteriale   270

Inhibuesit e sintezës së murit qelizor 272

Inhibuesit e sintezës së acidit tetrahidrofolik  276

Inhibuesit e funksionit të DNA  278

Inhibuesit e sintezës së proteinave   280

Substancat kundër infeksioneve mykobakteriale  284

Substancat kundër tuberkulozit (1)  284

Barnat kundër leprës (2) 284

Antimykotikët  286

Substancat kundër infeksioneve mykotike 286

Virustatikët  288

Medikamentet antivirale  288

Terapeutikët e AIDS-it   292

I  Inhibitorët e transkriptazës reverze  292

II  Inhibitorët e HIV-proteazës  292

III  Inhibitori i fuzionit  292

Farmakët antiparazitarë  294

Barnat kundër endodhe ektoparazitëve 294

Sëmundjet tropikë  296

Medikamentet kundër malaries  296

Sëmundje e tjera tropike  298

Citostatikët  300

Substancat kundër tumoreve maliganë  300

Parimet vepruese antineoplastike me cak (A) 304

Mekanizmat e rezistencës në citostatikë (B) 304

Modulatorët e imunitetit  306

Inhibimi i reaksioneve immune 306

Substancat inhibuese të kalcineurinës, Sirolimus (A)   308

Antidotët  310

Kundërhelmet, antidotët 310

Terapia e sëmundjeve të veçanta 315

Terapia e sëmundjeve të veçanta  316

Hipertonia 316

Angina pectoris 318

Antianginosa  320

Sindroma koronare akute - infarkti i zemrës  322

Insuficienca kronike e muskulaturës së zemrës  324

Format e hipotonisë dhe mjekimi medikamentoz  326

Tofet dhe mjekimi i tyre  328

Mbimasa - pasojat dhe përpjekjet terapeutike 330

Osteoporoza  332

Arthritis rheumatoides dhe mjekimi i tij  334

Migrena dhe mjekimi i saj 336

Barnat për mjekimin e ftohjeve  338

Atopia dhe terapia antialergjike  340

Asthma bronchiale 342

Vjellja dhe antiemetikët  344

Alkoholismus  346

Terapia medikamentoze lokale e glaukomës 348

Literatura për studime të mëtejshme 351

Treguesi i barnave 353

Emri tregtar – emri i lirë  354

Emri i lirë – emri tregtar  363

Treguesi i lëndës 371

Em. Prof. dr. med. Heinz Lüllmann

Instituti i Farmakologjisë,

Universiteti në Kiel

Prof. dr. med. Klaus Mohr,

Farmakologji dhe toksikologji,

Instituti Farmaceutik,

Universiteti në Bonn

Prof. dr. med. Lutz Hein

Instituti i Farmakologjisë dhe Toksikologjisë

Katedra e Farmakologjisë,

Universiteti në Würzburg

 

Prof. Jürgen Wirth

Shkolla e Lartë Profesionale, Drejtimi i disenjit,

Darmstadt, Gjermani